Nhà nghiên cứu Hoàng Ngọc Hiến cho rằng: Ngoài việc phản ánh đầy đủ s

Lời giải của Tự Học 365

Giải chi tiết:

* Yêu cầu về kĩ năng:

- Viết đúng kiểu bài nghị luận văn học.

- Lý lẽ rõ ràng, dẫn chứng xác thực.

- Văn viết giàu cảm xúc, diễn đạt trôi chảy.

- Bố cục ba phần rõ ràng, cân đối.

- Trình bày sạch đẹp; không sai lỗi câu, từ, chính tả.

* Yêu cầu về kiến thức: đảm bảo được các ý sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề nghị luận

- Nhận định: Ngoài việc phản ánh đầy đủ sự thật đời sống, văn học còn có nhiệm vụ buộc người đọc phải nhìn chăm chú hơn, nghiêm khác hơn vào bản thân mình, từ đó hiểu được sâu sắc hơn sự thật của bản thân mình.

2. Thân bài

2.1 Giải thích

* Ngoài việc phản ánh đầy đủ sự thật đời sống, văn học còn có nhiệm vụ buộc người đọc phải nhìn chăm chú hơn, nghiêm khắc hơn vào bản thân mình, từ đó hiểu được sâu sắc hơn sự thật của bản thân mình.

Nhận định của nhà nghiên cứu Hoàng Ngọc Hiến bao gồm hai phần:

- phản ánh đầy đủ sự thật đời sống: một tác phẩm văn học bao giờ cũng xuất phát từ cuộc sống, và tác phẩm văn học chính là tấm gương phản ánh chân thực cuộc sống đó.

=> Văn học phản ánh hiện thực.

- nhiệm vụ buộc người đọc phải nhìn chăm chú hơn, nghiêm khắc hơn vào bản thân mình, từ đó hiểu được sâu sắc hơn sự thật của bản thân mình: ý thứ hai nhà nghiên cứu muốn khẳng định chức năng của văn học, giúp con người nhìn sâu vào bản thân để rút ra những bài học, những kinh nghiệm sống cho riêng mình.

=> Nói lên mối quan hệ giữa văn học và đời sống.

* Lý giải:

- Văn học bắt nguồn từ hiện thực cuộc sống, bởi vậy hiện thực cuộc sống trở thành đối tượng để văn học phản ánh. Nhưng văn học phản ánh hiện thực không phải một cách máy móc, bê nguyên xi hiện thực vào tác phẩm, mà văn học phản ánh hiện thực một cách nghệ thuật, đầy tính thấm mĩ.

- Từ đặc trưng cơ bản là tình hình tượng, tác phẩm văn học có khả năng mở ra một thế giới nghệ thuật sinh động thông qua hệ thống ngôn từ phong phú, trau chuốt. Cho nên khi đọc tác phẩm, độc giả có thể sống cùng tác phẩm, hóa thân vào nhân vật với bao cảnh đời, bao số phận, tâm trạng. Chính sự nhập thân đó giúp người đọc làm giàu có thêm nội tâm của mình, từ đó thay đổi tư tưởng, hành vì. Đó chính là quá trình tự giáo dục nhờ tiếp nhận văn học.

- Văn học không đơn thuần có nhiệm vụ phản ánh cuộc sống, mà nó còn mang trong mình những chức năng khác. Mà chức năng quan trọng nhất của văn học là giúp con người đi đến cái đích của chân – thiện – mĩ. Qua các tác phẩm văn học khiến con người ta trở nên Người hơn, sống nhân văn hơn.

2.2 Chứng minh

a. Tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa

* Giới thiệu chung

Tác giả:

- Sáng tác từ thời kì kháng chiến chống Pháp và nhanh chóng trở thành một cây bút tiêu biểu của nền văn xuôi cách mạng Việt Nam.

- Thành công ở truyện ngắn và kí.

- Tác phẩm của Nguyễn Thành Long tập trung phản ánh vẻ đẹp của con người Việt Nam mới trong lao động và trong chiến đấu.

- Lối viết vừa chân thực, giản dị, vừa giàu chất trữ tình.

Tác phẩm:

- Được viết vào mùa hè năm 1970 – là kết quả chuyến lên Lào Cai của tác giả.

- In trong tập “Giữa trong xanh” (1972)

* Phân tích, chứng minh

- Giới thiệu nhân vật

+ Anh thanh niên 27 tuổi, nghề của anh là khí tượng kiêm vật lý địa cầu.

+ Công việc đo nắng, đo gió, đo mưa,… để phục vụ sản xuất và chiến đấu.

+ Anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn, bốn mùa mây mù bao quanh.

=> Anh là người yêu nghề, sống hết mình vì lý tưởng nghề nghiệp.

- Tác phẩm phản ánh hiện thực cuộc sống: Tác phẩm được viết vào năm 1970, miêu tả không khí lao động hăng say của con người Việt Nam, trong đó tiêu biểu là nhân vật anh thanh niên. Anh thanh niên nổi bật với vẻ đẹp con người Việt Nam lúc bấy giờ:

Là con người thiết tha yêu cuộc sống:

+ Được thể hiện qua tình cảm gắn bó, quan tâm, gần gũi của anh với những người xung quanh.

Lấy khúc cây chắn ngang đường để dừng xe -> thèm người, nhớ người, mong được trò chuyện và được nghe tiếng nói, tiếng cười.  Gửi củ tam thất cho vợ bác lái xe -> quan tâm đến cả những người tình cờ gặp gỡ -> trái tim biết yêu thương, sẻ chia. Trò chuyện cởi mở, tặng hoa, tặng quà ăn đường cho người vừa mới gặp lần đầu là ông họa sĩ, cô kĩ sư -> Lòng đôn hậu, sự thân thiện của anh.

+ Còn được bộc lộ qua tinh thần lạc quan trong một hoàn cảnh sống nhiều khó khăn, thử thách:

Biết tạo ra niềm vui cho cuộc sống của mình -> trồng hoa trước nhà.  Biết tổ chức một cuộc sống gọn gàng, ngăn nắp -> căn nhà anh ở sạch sẽ…  Biết nối mình với cuộc sống văn minh, tự nâng cao hiểu biết, chuyên môn nhờ đọc sách -> nhờ bác lái xe mua sách.

=> Giúp anh thanh niên hoàn toàn chủ động, vượt qua cuộc sống khó khăn cả vật chất lẫn tinh thần.

Là con người sống có lí tưởng, có niềm say mê và trách nhiệm với công việc.

+ Rất say mê công việc đo gió, đo mưa trên đỉnh Yên Sơn:

Chấp nhận sống và làm việc một mình trên đỉnh núi cao mấy nghìn m so với mặt biển -> dám đối mặt và vượt lên nỗi cô đơn vì tình yêu công việc. Coi công việc như một người bạn “ta với công việc là đôi” Thấy hạnh phúc khi được làm việc: tin vào ý nghĩa công việc mình làm, dự báo chính xác thời tiết giúp người nông dân sản xuất, từng giúp không quân bắn rơi máy bay.

+ Làm việc với một tinh thần trách nhiệm rất cao:

Có những đêm trời lạnh giá anh vẫn trở dậy đo gió, đo mưa. Anh đã vượt lên hoàn cảnh và vượt lên chính mình để hoàn thành công việc.

-> Tinh thần trung thực và ý thức trách nhiệm với nghề.

+ Tất cả đều bắt nguồn từ lí tưởng sống đẹp của anh thanh niên:

Anh muốn góp sức mình vào công cuộc dựng xây và bảo vệ cuộc sống mới (công việc của anh giúp ích cho lao động sản xuất và chiến đấu) Anh không lẻ loi, đơn độc mà tìm thấy những người bạn đồng hành trên con đường mình đã chọn: ông kĩ sư vườn rau Sa Pa, anh cán bộ địa chất lập bản đồ sét -> tất cả đều lặng lẽ và bền bỉ với đời sống, với công việc. Anh tác động lớn tới ông họa sĩ và cô kĩ sư. Ông họa sĩ tìm thấy ở anh lí tưởng sáng tạo của mình. Còn cô kĩ sư cũng tìm thấy ở anh một tấm gương về tình yêu cuộc sống, tình yêu công việc.

=> Là hiện thân cho vẻ đẹp của một lớp người đang tích cực góp phần tạo dựng lên cuộc sống mới cho quê hương, đất nước.

- Không chỉ phản ánh hiện thực, Lặng lẽ Sa Pa còn giúp ta soi chiếu vào bản thân, để ta nhận ra những khuyết điểm cần thay đổi, đem đến cho ta những bài học giá trị về làm người.

+ Qua nhân vật anh thanh niên ta nhận thấy mình phải sống có mục đích, có lý tưởng, phải biết không ngừng phấn đấu vì lý tưởng của mình.

+ Cũng qua người thanh niên nhiệt huyết này ta nhận thấy rằng cần phải quan tâm, chăm sóc yêu thương những người xung quanh mình.

+ Ngoài ra, cũng cần phải xây dựng cho mình một lối sống đẹp, một suy nghĩ tích cự để làm giàu vốn tri thức bản thân và làm tâm hồn thêm phong phú.

b. Tác phẩm Bến quê

* Giới thiệu chung

Tác giả:

- Thuộc thế hệ nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ.

- Trước 1975, sáng tác của ông tập trung vào đề tài chiến tranh và người lính.

- Sau 1975, Nguyễn Minh Châu là một trong những nhà văn mở đường “tinh anh và tài năng nhất” [Nguyên Ngọc] của Văn học Việt Nam thời kì đổi mới. Sáng tác của ông đã thể hiện những tìm tòi quan trọng về tư tưởng, nghệ thuật.

Tác phẩm:

Hoàn cảnh sáng tác:

- Sáng tác năm 1985, in trong tập truyện cùng tên của Nguyễn Minh Châu.

- Tác phẩm được coi là bản di chúc nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu.

* Phân tích, chứng minh

- Tác phẩm phản ánh hiện thực cuộc sống của Nhĩ – một người cả đời đã đi khắp thế gian nhưng đến cuối đời bị bệnh lại phải nằm một chỗ.

+ Những phát hiện về thiên nhiên. Cảnh được miêu tả theo cái nhìn của Nhĩ từ gần đến xa, từ thấp đến cao:

Bắt đầu là những bông bằng lăng ngay cạnh cửa sổ, thưa thớt, mầu như tím sẫm hơn.  Dòng sông Hồng như rộng thêm và có màu đỏ nhạt. Vòm trời như cao hơn. Các bãi bồi bên kia sông phô ra màu vàng thau xen lẫn màu xanh non -> màu của đất đai màu mỡ.

è Cảnh vừa có bề rộng, vừa có bề sâu. Thiên nhiên được cảm nhận tinh tế, phong phú. Đó là những hình ảnh vốn quen thuộc, gần gũi nhưng giờ đây bỗng trở nên đặc biệt bởi lần đầu tiên Nhĩ cảm nhận được vẻ đẹp của nó. Nó nhắc nhở Nhĩ về những điều quý giá mà anh đã bỏ qua bấy lâu nay.

+ Phát hiện về con người. Trong chính buổi sáng đầu thu này, Nhĩ cảm nhận rõ về đời mình, về Liên – người vợ  tảo tần của mình và về tình làng, nghĩa xóm:

Nhĩ thấy bao điều tốt đẹp và mới mẻ ở Liên: Nhĩ nhìn thấy tấm áo vá, những ngón tay gầy guộc. Nhĩ lắng nghe tiếng bước chân rất nhẹ của chị trên những bậc thang gỗ mòn lõm. Nhĩ cảm nhận được những cử chỉ chăm sóc, những lời nói động viên và cả sư thấu hiểu tinh tế của Liên => Anh thấu hiểu bao nỗi vất vả, nhọc nhằn và sự hi sinh thầm lặng của Liên. Anh trân trọng vẻ đẹp cao quý trong tâm hồn chị; thấy xót xa, ân hận và yêu thương vợ hơn.  Nhĩ cũng cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của tình làng, nghĩa xóm, nét đáng yêu của những đứa trẻ tay chua lòm lòm mùi nước dưa.

è Từ đó, Nhĩ nhận ra bến đậu bình yên, điểm tựa cho cuộc đời anh không phải tìm nơi chân trời, góc bể mà chính là gia đình, xóm làng, quê hương.

+ Đây cũng là lần đầu tiên Nhĩ phát hiện ra ý nghĩa của bãi bồi bên kia sông như là một sự bừng tỉnh về cuộc sống:

Các bãi bồi bình dị ấy là hiện thân cho tất cả những giá trị bền vững, bình thường mà sâu xa của cuộc sống.  Nhĩ khao khát được một lần đặt chân lên bãi bồi và anh vấp phải một nghịch lí: Anh không còn khả năng, không còn cơ hội để thực hiện mơ ước. Anh dồn mơ ước vào con trai nhưng cậu bé sa vào ván cờ thế ven đường và bỏ lỡ chuyến đò duy nhất.

Anh không trách con trai bởi anh hiểu khi còn trẻ người ta thường bỏ qua, thường không nhận ra những giá trị đích thực của cuộc sống.

è Anh nhận ra những nghịch lí của cuộc đời để từ đó thấu hiểu phải tránh được những cái vòng vèo, chùng chình để đến được với những giá trị bền vững của đời sống.

ð  Nguyễn Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật Nhĩ, một nhân vật tư tưởng để gửi gắm những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. Nhân vật này đã trở thành một lời cảnh tỉnh đối với mỗi chúng ta, đó là không được sa vào những cái vòng vèo, chùng chình mà phải biết tìm về với bến quê.

- Những bài học nhận được trong tác phẩm: Thông qua tác phẩm Bến quê, đặc biệt là nhân vật Nhĩ chúng ta đã rút ra được biết bao bài học của cuộc sống:

+ Gia đình là điểm đến, là bến đỗ bình yên trong cuộc đời bởi vậy chúng ta cần phải trân trọng, gìn giữ.

+ Không chỉ vậy, ta cần phải biết yêu thương , sẻ chia với những người trong gia đình.

+ Cuộc sống này vốn có biết bao cái vòng vèo, chùng chình, ta cần phải tránh được những yếu tố đó để đến được với những giá trị sống đích thực.

3. Kết bài

- Ý kiến trên là hoàn toàn chính xác. Tác phẩm văn học không chỉ có chức năng nhận thức mà còn có chức năng giáo dục, giúp con người hướng đến những giá trị nhân văn; sống sâu sắc với chính mình, mở rộng lòng mình với cuộc đời để biết cảm thông, chia sẻ. Do đó, văn học có vai trò đặc biệt quan trọng với đời sống tinh thần của nhân loại.

- Tuy nhiên giáo dục trong văn học là tự giáo dục, khác hoàn toàn với các loại hình giáo dục khoa học, đạo đức… Chức năng giáo dục phải được thực hiện song hành cùng với chức năng thẩm mĩ.

- Ý kiến của Hoàng Ngọc Hiến cũng là một yêu cầu đặt ra với người sáng tác và là gợi ý về cách tiếp nhận tác phẩm với người đọc.